ผู้นำของธุรกิจคือบุคคลที่สำคัญที่สุดสำหรับธุรกิจ เพราะบุคคลนี้เป็นเหมือนกัปตันเรือที่คอยกำหนดทิศทางและความอยู่รอดขององค์กร ไม่มีองค์กรไหนในโลกที่ประสบความสำเร็จได้ หากไม่มีผู้นำที่มีวิสัยทัศน์และความสามารถ

ดังนั้นเมื่อถึงเวลาที่ผู้นำคนเก่าจำเป็นต้องวางมือลง การวางตำแหน่งผู้นำคนถัดไป จึงเป็นกระบวนการหนึ่งที่สำคัญมากๆ สำหรับธุรกิจ

เพราะเมื่อมีการเปลี่ยนผ่านจากผู้นำคนหนึ่งไปสู่ผู้นำอีกคนหนึ่ง นอกจากจะส่งผลกับเรื่องทิศทางและแนวทางขององค์กรว่าจะเดินไปทางไหนนั้น ยังรวมไปถึงเรื่องของความรู้สึกและความมั่นคงของเหล่า Stakeholders ต่างๆ ด้วย ไม่ว่าจะเป็นลูกค้า หรือคู่ค้า ที่หลายคนอาจจะยังอยากทำงานหรือค้าขายกับผู้ใหญ่มากกว่า หรือกับพนักงานที่อาจจะรู้สึกไม่มั่นคงเมื่อทายาทมารับงานต่อ

เราต่างรู้ว่าการวางตำแหน่งผู้สืบทอดคนถัดไปเป็นเรื่องที่สำคัญ แต่เป็นเรื่องที่น่าแปลกใจอย่างมาก เพราะธุรกิจครอบครัวส่วนใหญ่ ไม่เคยมีการวางแผนการสืบทอดเอาไว้เลย และปล่อยให้ทุกอย่างไหลไปเรื่อยๆ ซึ่งเป็นเรื่องที่อันตรายเป็นอย่างมาก เพราะหากไม่ได้ทำ หรือเริ่มทำเรื่องนี้เอาไว้ หากมีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้น หรือในกรณีที่เลวร้ายที่สุด คือเกิดเหตุไม่คาดฝันกับผู้นำรุ่นก่อน ก็คงเป็นเรื่องที่อันตรายและอาจส่งผลเสียกับธุรกิจอย่างมาก รวมไปถึงอาจเกิดความแตกแยกภายในครอบครัวขึ้นได้ว่าใครจะเป็นคนที่ขึ้นมาเป็นผู้นำคนถัดไป

ดังนั้นหากถามว่าการวางแผนส่งต่อธุรกิจให้ทายาทต้องเริ่มตอนไหน

คำตอบก็คงมีเพียงคำตอบเดียวก็คือ ตอนนี้!

แต่คำถามที่คนมักถามกันต่อก็คือ แล้วจะทำอย่างไร 

เลือกผู้สืบทอดธุรกิจครอบครัว แตกต่างจากธุรกิจทั่วไปอย่างไร

วิธีการคัดเลือกของธุรกิจ โดยทั่วไปก็จะมี 2 ทาง คือ 1. เลือกจากคนในองค์กร 2. เลือกจากคนนอก

ซึ่งวิธีการเลือกโดยส่วนมากก็จะเลือกจากผลงานและความสามารถของบุคคลนั้นๆ ว่ามีความสามารถ วิสัยทัศน์เป็นอย่างไร และเป็นที่ยอมรับได้ของคนในองค์กรหรือไม่

แต่กับธุรกิจครอบครัวมักไม่เป็นแบบนั้น เพราะมักเลือกผู้นำคนถัดไปจากคนในครอบครัวเป็นส่วนมาก ดังนั้นจึงเป็นเรื่องที่อันตรายอย่างมาก หากบุคคลที่ได้รับการคัดเลือก ไม่มีความสามารถมากพอ หรือไม่เป็นที่ยอมรับของคนในองค์กร

แล้วเราจะทำอย่างไร

ปัญหานี้เราจำเป็นต้องทำจากทั้ง 2 ทาง คือ
จากฝั่งผู้นำคนก่อน และผู้นำคนถัดไป

1. ผู้นำคนก่อนต้องเป็นครูที่ดี

ผู้นำคนก่อนจำเป็นต้องเปิดโอกาสและสอนงานให้กับว่าที่ผู้นำคนถัดไปได้เข้ามาเรียนรู้และเข้าใจการทำงานทั้งหมดของธุรกิจ ได้เข้ามาร่วมทำงานตั้งแต่ระดับปฏิบัติการ จนถึงระดับงานบริหาร ได้เข้าใจภาพรวมภาพใหญ่ขององค์กรทั้งหมดว่า 

• เราเป็นใคร 
• ลูกค้าเราคือใคร 
• ธุรกิจเราเกิดมาเพื่ออะไร 
• รวมไปถึงประวัติความเป็นมาของธุรกิจครอบครัว ว่ามีที่มาที่ไปอย่างไร ทำไมครอบครัวถึงมาเริ่มทำธุรกิจนี้ 

เพื่อให้ผู้นำคนถัดไปเข้าใจการทำงานและเรื่องราวทั้งหมดของธุรกิจ

2. ผู้นำคนถัดไปต้องสร้างผลงาน

ก่อนจะก้าวขึ้นไปเป็นผู้นำคนถัดไปได้ จำเป็นต้องพิสูจน์ตัวเองผ่านการทำงานให้ทุกคนเห็นให้ได้จากทั้งคนในครอบครัว และจากทั้งพนักงานในองค์กรว่า เราเองก็เป็นหนึ่งคนที่เหมาะสมที่จะเข้ามาสานต่อธุรกิจนี้ ไม่ได้ได้รับเลือกเข้ามาเพียงเพราะเป็น ‘คนในครอบครัว’ เท่านั้น และค่อยๆ สะสมความสำเร็จทีละเรื่องๆ ไปเรื่อยๆ 

ทั้ง 2 เรื่องเป็น 2 เรื่องที่คอยสนับสนุนกันและกัน เพราะเมื่อผู้นำคนก่อนค่อยๆ สอนงานและเปิดโอกาสให้ผู้นำคนถัดไปได้แสดงผลงาน ผู้นำคนถัดไปก็จะค่อยๆ มีผลงานเป็นที่ประจักษ์ขึ้นเรื่อยๆ และสร้างความยอมรับจากทุกคน และเมื่อไรก็ตามที่ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำ ก็จะมีความเหมาะสมและสง่างามมากยิ่งขึ้น

วิธีการเลือกผู้นำเป็นผู้สืบทอดครอบครัว

แล้วเมื่อธุรกิจครอบครัวมักเลือกผู้นำคนถัดไปจากคนในครอบครัว แล้วถ้าหากคนในครอบครัวเรามีตัวเลือกหลายคน เราจะมีวิธีการเลือกอย่างไร

ในความเห็นของผมคนที่จะก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำได้ต้องมีความเหมาะสมใน 2 เรื่อง คือ ความสามารถ และ วุฒิภาวะ ดังนั้นผู้นำคนก่อนต้องเลือกจากเหตุผล 2 ข้อนี้ ซึ่งเป็นเหตุผลทางธุรกิจ ที่ธุรกิจแบบมืออาชีพใช้ในการคัดเลือกผู้บริหารคนถัดไป 

ปัญหาส่วนใหญ่ของธุรกิจครอบครัวคือมักนำความรู้สึกและค่านิยมเข้ามามีส่วนในการตัดสินใจด้วย เช่น รู้สึกรักคนนี้มากกว่า, ต้องให้ลูกชายคนโตเท่านั้น หรือห้ามให้ผู้หญิง เป็นต้น และก็มักจะนำไปสู่ความขัดแย้ง ครอบครัวแตกแยก รวมไปถึงธุรกิจล้มเลยก็เป็นได้

สิ่งสำคัญที่สุดในการคัดเลือกคือ ห้ามนำสิ่งเหล่านี้มาร่วมตัดสินใจ แต่ต้องเอาเหตุผลด้านธุรกิจเป็นตัวตั้ง และคัดเลือกอย่างชัดเจนและโปร่งใส อธิบายให้ทุกคนเข้าใจและยอมรับได้ว่าทำไมถึงตัดสินใจแบบนี้ ไม่ให้มีการคลางแคลงใจในภายหลัง รวมถึงจัดสรรผลตอบแทนหรือตำแหน่งที่เป็นธรรมให้กับทุกฝ่ายทั้งฝ่ายที่ได้รับเลือก และฝ่ายที่ไม่ได้รับเลือก

วิธีการนี้จะทำให้การคัดเลือกเป็นที่ยอมรับของทุกคน ทำให้ธุรกิจสามารถเดินหน้าจากรุ่นสู่รุ่น และสามารถหล่อเลี้ยงครอบครัวต่อไปได้ในอนาคต

การวางตำแหน่งผู้สืบทอดจำเป็นต้องเริ่มเสียตั้งแต่วันนี้นะครับ

อย่ารอให้สายเกินไป