การซื้อสินทรัพย์เงินผ่อนนั้นเกิดขึ้นได้ทุกเมื่อสำหรับธุรกิจที่ไม่ได้มีเงินถุงเงินถังมาลงทุนในรถ หรืออาคารสำนักงาน แต่ทว่าสิ่งที่เจ้าของธุรกิจหลายคนเข้าใจผิด เกี่ยวกับการผ่อนสินทรัพย์นั้นมีอยู่เรื่องหนึ่งก็คือ ดอกเบี้ยค่ะ จริงๆ แล้วทุกครั้งที่เราผ่อนสินทรัพย์เหล่านี้ มีดอกเบี้ยแอบแฝงมาในงวดเงินผ่อนด้วยกันทั้งนั้น

แล้วในฐานะนักบัญชี เราต้องเข้าใจเกี่ยวกับการซื้อสินทรัพย์เงินผ่อนอย่างไรบ้าง และการบันทึกบัญชีที่ถูกต้องตาม TFRS for NPAEs นั้นเป็นอย่างไร ชวนทุกคนมาเรียนรู้ไปพร้อมๆ กันในบทความนี้ค่ะ

ซื้อสินทรัพย์เงินสด กับซื้อผ่อนชำระต่างกันยังไง

หลายคนคงพอจะทราบกันดี ตอนที่เราซื้อรถหรือซื้ออาคารสำนักงาน ราคาที่ซื้อเงินสด กับราคาที่ผ่อนชำระ มักจะไม่เท่ากัน แต่เคยสงสัยกันบ้างไหมคะ ว่าทำไมมันถึงไม่เท่ากันล่ะ ลองมาหาสาเหตุไปพร้อมๆ กันค่ะ

1. ซื้อสินทรัพย์เงินสด

กรณีที่เราซื้อเป็นเงินสด ในทางบัญชีถือว่าเป็นการซื้อสินทรัพย์ แบบปลอดหนี้ เพราะเราใช้เงินสดที่เป็นสินทรัพย์ไปแลกสินทรัพย์อีกชนิด ดังนั้น เมื่อไม่มีหนี้มาเกี่ยวข้อง เราก็ไม่จำเป็นต้องกังวลเรื่องดอกเบี้ยเลยค่ะ

แต่การซื้อเงินสด มักจะไม่เกิดขึ้นในชีวิตจริงสักเท่าไหร่ เพราะการจ่ายเงินก้อนโตเพื่อซื้อรถ หรืออาคารสำนักงาน ก็อาจทำให้บริษัทขาดสภาพคล่องภายในพริบตาเลย ดังนั้น หลายคนจึงนิยมซื้อทรัพย์สินชิ้นใหญ่แบบผ่อนชำระเสียมากกว่า

2. ซื้อสินทรัพย์แบบผ่อนชำระ

ทางเลือกที่สอง กรณีที่เราซื้อสินทรัพย์แบบผ่อนชำระ ซึ่งหมายถึง การซื้อสินทรัพย์แบบมีหนี้สินติดตัวมาด้วยตัวอย่างที่เราเห็นบ่อย เช่น 

กรณีที่ 1 รถยนต์ เมื่อตัดสินใจทำสัญญาแบบผ่อนชำระ (ในทางบัญชี เรียก เช่าซื้อ) หลายคนอาจเข้าใจผิดว่า การ ผ่อนชำระก็หมายถึง การจ่ายเงินเท่าๆ กันในทุกทุกงวดจนกว่าจะสิ้นสุดสัญญา ก็แค่นั้น 

แต่ในความจริงแล้ว ถ้าลองพิจารณาสัญญาเช่าซื้อดีๆ เราจะพบว่า ทุกครั้งที่เราผ่อนชำระจะมีดอกเบี้ยแอบแผงอยู่ในเงินงวดเสมอ 

พิสูจน์ง่ายๆ ให้เพื่อนๆ ลองเอา มูลค่าเงินผ่อนชำระทั้งหมดทุกงวด มาเทียบกับราคาซื้อเงินสด จะพบว่ามีส่วนต่างราคาอยู่ ซึ่งส่วนต่างราคาตรงนั้นคือ “ดอกเบี้ย” ตามสมการนี้นั่นเองค่ะ

ดอกเบี้ย = มูลค่าเงินผ่อนชำระทั้งหมด – ราคาซื้อเงินสด

ในทางบัญชี นักบัญชีต้องคำนวณเป็นอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริง เพื่อลงรายการทางบัญชีตาม TFRS for NPAEs ด้วย แม้ว่าในสัญญาจะระบุดอกเบี้ยเป็นอัตราคงที่ก็ตาม

กรณีที่ 2 สำหรับการซื้ออาคารหรือบ้าน ส่วนใหญ่ทางธนาคารจะไม่คิดดอกเบี้ยแบบคงที่ตลอดอายุสัญญา (Flat rate) แต่จะคิดเป็นแบบลดต้นลดดอกตั้งแต่แรก ดังนั้นตารางผ่อนชำระที่เราได้รับ จากสัญญากู้ซื้อตึก ก็จะแสดงวิธีการคำนวณ ที่เป็นอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงเอาไว้แล้ว

กรณที่ 3 การผ่อนชำระสินทรัพย์ไม่ถึง 1 ปี เช่น การใช้บัตรเครดิตผ่อนแบบ 0% 10 เดือน อันที่จริงแล้วในทางบัญชี ทั้ง TFRS for NPAEs ก็ไม่ได้บังคับให้บันทึกตามดอกเบี้ยที่แท้จริง เพราะระยะเวลาในการทำสัญญานั้นสั้นกว่า 1 ปี

ดังนั้น การผ่อนชำระสินค้าหรือบริการที่ไม่ถึง 1 ปี หากไม่มีดอกเบี้ยตามสัญญา ก็ไม่จำเป็นต้องคำนวณดอกเบี้ยแบบลดต้นลดดอก หรือตามอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงนั่นเอง

โดยสรุปแล้ว สำหรับการซื้อสินทรัพย์มูลค่าสูงแบบผ่อนชำระ สิ่งหนึ่งที่แตกต่างจากการซื้อเงินสดแบบชัดเจนก็คือ ภาระดอกเบี้ยที่กิจการจะต้องรับรู้เป็นค่าใช้จ่ายในงบการเงินค่ะ

บันทึกบัญชีซื้อผ่อนชำระ ที่คนส่วนใหญ่มักเข้าใจผิด VS วิธีที่ถูกต้อง

สำหรับคนที่ไม่ได้เรียนบัญชีมาอาจเข้าใจผิดว่าซื้อสินทรัพย์เงินผ่อน ไม่มีดอกเบี้ยรวมอยู่ด้วย เราลองมาศึกษากันสักนิดค่ะว่า ถ้าเข้าใจผิดแบบนี้จะมีผลต่องบการเงินอย่างไรบ้าง 

ตารางนี้เป็นตารางเปรียบเทียบการบันทึกบัญชีแบบผิดๆ กับสิ่งที่ถูกต้อง สำหรับการซื้อสินทรัพย์แบบผ่อนชำระมูลค่า  600,000 บาท ราคาเงินสด 550,000 บาท ซึ่งกำหนดให้ผ่อนชำระงวดละ 20,000 บาทค่ะ

ถ้าเราลองคำนวณตามสูตรนี้

• ดอกเบี้ย = มูลค่าเงินผ่อนชำระทั้งหมด – ราคาซื้อเงินสด
• ดอกเบี้ย = 600,000 – 550,000 = 50,000 บาท

ถ้าเข้าใจผิด บันทึกบัญชีแบบไม่มีดอกเบี้ยไป ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นจะทำให้งบกำไรขาดทุนนั้นมีรายการดอกเบี้ยจ่ายต่ำไป และกำไรขาดทุนสูงเกินไปนั่นเอง แล้วลองคิดดูว่าถ้าบริษัทมีทำสัญญาผ่อนชำระมูลค่าสูงๆ หลายรายการ ยอดรวมๆ กันแล้วอาจสูงมาก ทำให้งบการเงินนั้นไม่ถูกต้องเอาเสียเลยค่ะ

ตัวอย่างการบันทึกบัญชีซื้อผ่อนชำระที่ถูกต้องตาม TFRS for NPAEs

จากตัวอย่างในหัวข้อก่อนหน้าอาจจะยังไม่จุใจ ในหัวข้อนี้จะชวนทุกคนลองมาดูตัวอย่างจากตารางคำนวณค่าผ่อนชำระแบบวิธีลดต้นลดดอกโดยใช้อัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงกันค่ะ

อัตราดอกเบี้ยที่แท้จริง (Effective Interest Rate) คือ อัตราดอกเบี้ยที่คำนวณจาก ส่วนต่างระหว่าง มูลค่าเงินผ่อนรวม (งวดจ่ายชำระทั้งหมด) และมูลค่าซื้อสด (มูลค่าปัจจุบัน)

สำหรับใครที่ยังไม่เข้าใจ แต่ในมือมีสัญญาเช่าซื้ออยู่ แนะนำให้เปิดหลังสัญญา จะมีตารางอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงให้ดูว่า สัญญานี้มีอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงเท่าไหร่ ซึ่งกฎหมายกำหนดไว้ว่า ผู้ให้บริการเช่าซื้อต้องแนบตารางอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงทุกสัญญา

ตัวอย่าง บริษัท ทำสัญญาเช่าซื้อรถ มูลค่า 700,000 บาท อัตราดอกเบี้ยตามสัญญา (EIR) 4.8% อัตราดอกเบี้ยคงที่ 2.82% โดยมีกำหนดจ่ายเงินทุกสิ้นปี ปีละ 1 ครั้ง 78,089.43 บาท ต่องวด จะได้ตารางดังนี้ 

ดังนั้น ในทางบัญชีจะไม่ได้มีแค่เจ้าหนี้ที่เพิ่มเข้ามาในงบการเงินแล้ว แต่จะมีเรื่องของดอกเบี้ยรอตัดบัญชี ที่เพิ่มเข้ามาด้วย ซึ่งทางบัญชีจะบันทึกรายการดังนี้ (กรณีไม่คิดภาษี)

สรุป

อย่างที่เราได้ไล่เรียงกันไปในบทความนี้ ทางบัญชีการผ่อนชำระบางอย่าง เช่นสัญญาเช่าซื้อ ที่ดูเหมือนจะไม่มีดอกเบี้ย แต่แท้ที่จริงแล้วเราต้องคำนวณดอกเบี้ยที่แท้จริง เพื่อสะท้อนมูลค่าปัจจุบันของสินทรัพย์และหนี้สิน ให้งบการเงินใกล้เคียงความจริงมากที่สุด ดังนั้น นักบัญชีควรให้ความสนใจเรื่องนี้ก่อนจะบันทึกบัญชี เพราะถ้าพลาดไป ย้อนกลับไปแก้ไขงบการเงินเนี่ย เป็นเรื่องที่น่าปวดหัวน่าดูเลยจ้า

อ้างอิง

• มาตรฐาน TFRS for NPAEs Revise 2565
• ความต่างระหว่าง PAE และ NPAEs Revise 2565
• ประกาศธุรกิจควบคุมสัญญาเช่าซื้อ